تاریخ و ادبیات ایران زمین

روزنامه ایران (23 بهمن ) _  اکبر مختار تجویدی، باستان شناس، نگارگر و نسخه شناس برجسته:
در هریک از شهرهای ایران اگر به تحقیق بپردازیم هزاران ساختمان و اثر بی نظیر هنری می یابیم که هر کدام در نوع خود مانند ندارند و از شاهکارهای معماری و هنری جهان به شمار می روند ولی... یکی از دوستان نگارنده که عمر خویش را در راه شناساندن آثار هنری باارزش ایران به مردم جهان وقف کرده است پس از سالها رنج و فداکاری در برابر یکی از آثار باستانی که علی رغم کوششهای وی ویران گشته و به مخروبه ای بدل شده بود با آه و افسوس فراوان می گفت: «عشق ورزیدن نسبت به هیچ مطلبی در ایران به اندازه عشق به آثار باستانی، انسان را فرسوده نمی سازد و رویاهایش را تباه نمی کند».
شک نیست که سازمانها و دستگاهای مربوطه مانند اداره کل باستان شناسی و انجمن آثار ملی کوششهای گرانبهایی برای نگاهداری آثار هنری به کار می برند ولی به نظر می رسد تا هنگامی که همگی مردم یک کشور از خرد و بزرگ به ارزش و زیبایی آثار کهن خویش پی نبرند هرگز نمی توان در این راه نتیجه کامل گرفت و تا هنگامی که هنوز در کشور ما کسانی پیدا می شوند که هنگام بازدید از بناهایی مانند چهل ستون عالی قاپو با میخ و مداد و دیگر ابزارها بر روی نقاشیهای نفیس و گرانبهای این ساختمانها یادگار می نویسند و یا صورتهای نقاشی را خراش می دهند هرگز نمی توان به نگهداری آثار باستانی خوش بین بود. از این گذشته بسیاری از خانه ها و ساختمانهای افراد کشور ما جزو بناهای تاریخی و باستانی به شمار می رود و در پاره ای از آنها گچ بریهای زیبا، کاشی های خوش نقش و مشبک های شیشه ای گرانبها یافت می شود و معماری خانه جزو شاهکارهای هنری محسوب می شود. چنین خانه هایی در سایر کشورهای جهان که دولت هزینه و بودجه کافی برای نگهداری آثار کهن دارد از صاحبان آن خریداری می شود و به موزه و کتابخانه بدل می شود و آنها را همان گونه برای نسلهای آینده نگاهداری می نمایند در پاره ای کشورها کمیسیونهای مخصوص هر ساله تعدادی از بناهای کشور را که دارای ارزش هنری باشد و کهنگی آن به حد معینی رسیده باشد جزو بناهای ملی اعلام می نماید و از آن تاریخ صاحب آن بنا حق هیچگونه تغییری در ساختمان و زینتهای کهنه آن ندارد و چنانچه تغییر و یا ترمیم و تعمیری در بنا لازم باشد ناچار است به سازمانهای مربوط مراجعه کند و با نظر کارشناسان آگاه، آن نقص را رفع کند ولی در کشور ما که هنوز چنین مقرراتی وضع نگشته پاره ای از مردمان خانه های بسیار باارزش چند صدساله را از روی ناآگاهی و یا تقلید کورکورانه از همسایگان و یا به جهن فرنگی مآبی آن خراب می کنند و به جای آن ساختمان تازه و به قول خودشان «مدرن» بر پا می سازند و اگر ساختمانهای کهنه و کاشیهای زیبا و درهای منبت و پنجره های مشبک باشد آنها را جداگانه به دلالان می فروشند و به حساب خود آن را تبدیل به احسن می نمایند.

از مردمی چون ملت کهنسال ما به این پیشینه بزرگ فرهنگی و آن گذشته درخشان تاریخی این کارها شایسته نیست. در هیچ جای دنیا همه اقدامات را تنها نباید دولت به عمل بیاورد بلکه بر هر فردی است که به سهم خویش برای بهبود وضع کشور چه از نظر مالی، چه معنوی همکاری کند. خوبست مردم کشور ما از این راهنمایی ها بیشتر بهره جویی کنند وگرنه تلاشهای دستگاههای دولتی همانگونه که یاد شد برای نگهداری آثار زیبای باستانی هرگز کافی نخواهد بود. اگر امروز به فکر چاره جویی نباشیم و این میراث بزرگ فرهنگی را که بناهای تاریخی باشد نگاهداری نکنیم دیری نخواهد گذشت که کشور ما این گرانبهاترین سرمایه خویش را که مایه شادمانی ما ایرانیان و آبروی مملکت در نزد بیگانه یی است که از ایران دیدن می کنند به کلی از دست خواهد داد. یکی از سنتهای پسندیده نیاکان هنردوست ما آن بوده که بر مزار بزرگان قوم خویش آثار هنری کم نظیری وقف می کردند و برای بزرگداشت آنان گرانبهاترین پدیده های هنری را در مقبره آنان گرد می آوردند به طوری که این چنین جایگاهها همواره چون نگارخانه چین، پر از نقش و نگارهای دلکش بوده.. امروز پاره ای از گرانبهاترین این آثار به موزه های دنیا انتقال یافته است. هرگز برای نگارنده روشن نشد این اشیا را چگونه و با چه تمهیدی از این بناها خارج کرده اند و به فروش رسانده اند و درست است که موزه هایی که اکنون این آثار را در اختیار دارند از هر جهت در نگاهداری آنها کوشا هستند و ارزش واقعی آنها را درک می کنند و صحیح است که این آثار به نام کشور ما هر روزه مورد بازدید هزاران نفر از مردم جهان قرار می گیرد ولی همه مسایل پاسخی به چگونگی فروش اثری که وقف یک بنای تاریخی و مذهبی است نمی توان بود. در این زمینه گفتن بسیار است و شکوه بی شمار. تا زمانی که آثار باستانی بر حسب صورت دقیق و رسمی تعیین نگردیده است و جزو بناهای تاریخی ملی به شمار نیامده است وظیفه مردمان هنرپرور کشور ما در اقبال این میراث کهن گرانتر است.